Naam: Galdermansmolen (1633/1850)
Type molen: Onderslag watermolen oorspronkelijk graan- en oliemolen
Beek: Itterbeek
Locatie: Solterweg 16, Tongerloo – Bree
Route: De molen ligt dicht bij knooppunt 12
Voorzieningen:
Molenaar: Jan Simons
Bezoekmogelijkheid: Bezoekmogelijkheden op afspraak
Telefoon: +32 89 864350
Website:
Beschrijving
De molen wordt voor het eerst vermeld in 1633. Het was oorspronkelijk een oliemolen. Circa 1700 was Peter Galdermans eigenaar. In 1735 (muurankers) werd het woonhuis gebouwd of herbouwd. In 1850 werd de molen door C. Galdermans omgebouwd tot graan- en oliemolen. In 1905 werd de oliemolen verwijderd en vervangen door een tweede maalstoel waarmee boekweit kon gemalen worden. Het houten molenrad werd in 1920 vervangen door het huidige metalen rad, afkomstig van een molen in Achel. Kort daarna werd de molen omgevormd tot een mechanische molen met dieselmotor afkomstig van de Keyartmolen. In 1950 verkocht de familie Galdermans de molen. Hij staat aangeduid op de Ferrariskaart (1771-77), in grosso modo zijn huidige vorm, met name het molenhuis haaks op de Itter, aan straatzijde het woonhuis, en een losstaand dienstgebouw ten zuiden van het erf. In de Atlas van de Buurtwegen (1845) wordt de molen op ongeveer dezelfde wijze weergegeven; naast het woonhuis en in het verlengde ervan bevind zich nu een tweede dienstgebouw. In vergelijking met deze situatie onderging de huidige molen volgende wijzigingen: het losstaande dienstgebouw in het verlengde van het woonhuis verdween, naast het molenhuis en aansluitend ermee ontstond in het vierde kwart van de 19de eeuw een nieuw dienstgebouw, en het oorspronkelijke dienstgebouw ten zuiden van het erf werd uitgebreid met recente, grootschalige hoevegebouwen.
Het huidige molenhuis dateert van circa 1841, en is de verstening van een vakwerkgebouw. Het is een breedhuis van vier traveeën en anderhalve bouwlaag onder zadeldak (Vlaamse pannen). Bakstenen gebouw met sterk verhoogde begane grond. Baksteenfries onder de dakrand. Smeedijzeren muurankers, plat en met krullen. Getoogde benedenvensters; rondboogvormige bovenvensters; lage rondboogpoort. Zijgevels met aandak, topstuk en schouderstukken. Metalen molenrad van het onderslagtype tegen de rechterzijgevel; betonnen sluiswerk, gedateerd J G 1920. In de linkerzijgevel een rechthoekige deur onder houten latei en een getoogd zoldervenster. De molen is maalvaardig.
Het woonhuis dateert van 1735. Langgestrekt gebouw van acht traveeën, met stal (?) in de twee linker traveeën. Witgekalkte baksteenbouw onder gebogen zadeldak (mechanische pannen), op een gepikte plint. Dropmotief en muizentandfries onder de dakrand. Smeedijzeren muurankers; datering door middel van muurankers in de voorgevel. Het woonhuis is een dubbelhuis van zes traveeën. Rechthoekige, beluikte vensters in een beschilderde omlijsting; de twee rechtervensters zijn geprofileerd, en dus waarschijnlijk van hardsteen. Rechthoekige deur in een hardstenen omlijsting op neuten. Rechterzijgevel en achtergevel zijn nieuw.
Het linkse aansluitende dienstgedeelte is iets lager. Witgekalkt bakstenen gebouw onder zadeldak (Vlaamse pannen). Recente vensters; twee thans gedichte korfboogpoorten.
kempenbroekmolens 